league-scientifique · 6 min read

À propos dziedzictwa człowieka oraz zasobów naturalnych, w tym o faunie Chin Środkowych

z naciskiem na Rezerwat Shennongjia: krótki artykuł

Uwagi od autora: tekst zahacza o chinese materia zoologica i inne problemy

Świat nie jest bynajmniej dokładnie zbadany, jak twierdził belgijski uczony Bernard Heuvelmans. Znamy go wprawdzie z punktu widzenia geografii, ale to nie oznacza, że znamy jego mieszkańców. Fauna i flora Państwa Środka była w przeszłości gruntownie opracowywana, lecz należy mieć na uwadze to, że te dzikie ziemie we wschodniej Azji skrywają niejedna jeszcze zagadkę historii naturalnej. Natomiast historia naturalna czworonogów z tej części świata to białe plamy na mapie ich zasięgu.

Gospodarowanie zasobami naturalnymi to dział praktyki i nauki poświęcony wykorzystaniu surowców naturalnych, drewna, kamieni, roślin i zwierząt dla celów przyświecających rodzajowi ludzkiemu. Bierzemy wówczas pod uwagę przyszłe pokolenia. W górzystych środkowych Chinach reorganizuje się uprawę roli (kultura agrarna), ale także kupiectwo. Ludzie doceniają dziką przyrodę i mnóstwo pierwotnych miejsc lub takich, mających znaczenie kulturowe. W całych Chinach jest pięć setek rezerwatów przyrody. Jest mnóstwo miast, a w nich mnóstwo zabytków dawnych Chin takich jak klasztor Shaolin. W uliczkach z dawną zabudową miast takich jak Wuhan lub Chengdu znajdziemy kawałek historii, kultury i tożsamości tego narodu. Na tych ziemiach w przeszłości uczeni brali udział w eksploracji naukowej, a w antropogenicznych krajobrazach pojawiły się kopalnie drogocennego kruszcu. Chiny Środkowe stały się także częścią walki ze zmianami klimatycznymi i przekształcaniem środowiska naturalnego. Dużo tego typu informacji znajdziemy w Biotechnology, Agriculture, Environment and Energy z 2014 roku.

zdjęcie dzięki supermonety.pl, Chalicotherium.

Publikacja China; the Great Unknown z 1971 roku porusza temat tego ogromnego kraju, gdzie można zobaczyć różnorodność zwierząt, od wiewiórki przez pandę olbrzymią, od aligatora, po jaka górskiego. Owa publikacja przedstawia rąbek tajemnic przyrodniczych dzikich Chin. Jednym z centrów naszego zainteresowania są zwłaszcza Chiny Środkowe i ich górzyste rubieże. Istotnym zagadnieniem poruszanych tematów jest obecność nieznanych nauce zwierząt w górach Daba, a zwłaszcza w Sanktuarium Leśnym Shennongjia. Wg. UNESCO Hubei Shennongjia jest jednym z trzech centrów bioróżnorodności w Chinach. Na tym pierwotnym obszarze raportowano o obecności prawdziwie przeoczonych form zwierzęcych (Mystery Creatures of China, 2018). Są wśród nich zwierzę przypominające niedźwiedzia, rodzaj przeżuwacza, gigantycznej ropuchy czy gatunek małpy człekokształtnej. W górzystych obszarach niedaleko miasta Ichang, pomiędzy rzekami Jangcy i Han, przyrodnik Augustine Henry w XIX wieku został poinformowany przez autochtonów o istnieniu dzikiego gatunku konia o rozmiarach osła. Nie wiadomo czy owe zwierze dotrwało do naszych czasów. Natomiast aktywiści z World Chelonia Trust dostarczyli jakiś czas temu zdjęć rzadkiego ssaka drapieżnego z rodzaju Vulpes pochodzącego jak wykazały ich szacunki z górzystych środkowych Chin (prawdopodobnie ziemie szechwanskie). Zwierzę uchwycono na targu w Guangzhou. Do dzisiaj jest to gatunek zignorowany przez naukę, ale chińczycy posiadają raporty o tym zwierzęciu. Być może odkrycie cennej skóry lub czaszki tego rzadkiego zwierzęcia może się dokonać w jakiejś archaicznej chińskiej aptece (zob. Materia medica, 2003).

Południowo-wschodnie góry Daba mają najwyższy szczyt w prowincji Hubei, Mount Shennongjia (3105m, na podstawie A Biodiversity Review of China, 1996). Naszym obiektem zainteresowania są te nieznane górzyste obszary Shennongjia, jedynie całkowicie leśny obręb w Chinach. Jego sceneria jest rodem wyrwana z filmów o prehistorii, lecz żyją tam zwierzęta naszych czasów. Góry Qinling (południowe Shaanxi) oraz Masyw Daba (Hubei) zostały ochrzczone „biologicznymi bankami genów”. Shennongjia znajduje się w ekotonie usytuowanym pomiędzy równinami oraz regionami podgórskimi wschodnich Chin a górzystym regionem środkowych Chin. Jest to też obszar ścierania się klimatu subtropikalnego i umiarkowanego. Hubei Shennongjia jest krainą słynąca z dziewiczego środowiska, różnorodnych krajobrazów i dzikiej przyrody. W jej obrębie znajdują się szczyty wznoszące się na ponad 3000 metrów, ale i niebywałe doliny. Jest to ważny punkt na mapie historii badań botanicznych i zoologicznych z XIX i XX wieku. Regionem przejściowym pomiędzy strefami klimatycznymi jest też obszar w regionie Shaanxi, w tym pasmo Qinling.

autorstwa Carla Antonini, czyli Yichang Village

Jeżeli chodzi o Shennongjia to wśród kręgowców zaobserwowano tam 92 gatunki ssaków, 399 gatunków ptaków, 55 gatunków ryb, 53 gatunki gadów i 37 gatunków płazów (raport UNESCO). Publikacja The outstanding universal value and conservation of Hubei Shennongjia z 2021 roku przekazuje nam informacje o ssakach z Shennongjia. Obiektem naszego zainteresowania są ssaki drapieżne takie jak pantery mgliste Neofelis nebulosa, niedźwiedzie azjatyckie Ursus thibetanus, cyjony Cuon alpinus czy indyjskie cywety Viverra zibetha. Występują tu również kopytne takie jak piżmowiec karłowaty z gatunku Moschus berezovskii opisany przez Flerova dopiero w 1929, ale także serau chiński (Capricornis milneedwardsii) czy chiński goral szary Naemorhedus griseus. W innych opracowaniach (tj. ecoregister, 2015) dowiadujemy się o innych ssakach z tego obszaru: wiewiórkach z rodzaju Sciurotamias, jeżozwierzach Hystrix hodgsoni, łasicach syberyjskich Mustela sibirica czy zającach tolajach Lepus tolai. W strumieniach skalistych na wysokościach 400–2000 m. występuje gigant wśród płazów, czyli chińska salamandra olbrzymia (Andrias davidianus), gatunek reliktowy czwartorzędowego zlodowacenia. Do ciekawych gatunków z Gór Daba należą inne rzadkie płazy takie jak liua shihi — salamandra z Wushan odkryta dopiero w 1950 roku. Żyją tam także gady zaliczane do gatunków jaszczurek takich jak Takydromus septentrionalis czy Japalura splendida. Wśród ptaków zdarzają się zwierzęta z rodzin bażantowatych takie jak kiśćce Lophura sp. , czy też gwizdokosy fioletowe (Myophonus caeruleus) z rodziny muchołówkowatych. Istnieje w górach Daba rzadki gatunek ptaka znany jako ibis czubaty (Nipponia nippon). Znaczącą jest różnorodność bezkręgowców w Shennongjia, z takich form jak skolopendry (Scolopendromorpha), ślimaki (Bathyptychia sp.), chrząszcze czy ważki (Cephalaeschna sp.). Wśród innych gatunków warto odkryć te żyjące na bagnach Daijuhu, znajdujące się nieopodal Shennongjia. Są wśród nich inne gatunki ssaków, ptaków czy płazów (zob. też A Biodiversity Review of China, 1996).

Shennongjia jest ważnym miejscem pochodzenia globalnej flory umiarkowanej. Rosną tam rozmaite rośliny zielne np. ostrołódki (Oxytropis DC.), rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych, rośliny z rodzaju Cynachum — obojniki czy szczególne epifity znane jako Anemone hupehensis. Stwierdzono tutaj reliktową florę drzewiastą w tym dawidię chińską (Davidia involucrata) — gatunek drzewa z rodziny błotniowatych czy gatunek jesiona (Fraxinus hubeiensis) endemiczny dla prowincji Hubei. Wśród iglastych znane są sosna chińska (Pinus tabuliformis) czy żywa skamieniałość- metasekwoja chińska (Metasequoia glyptostroboides). Fascynujące są obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego (IUCN raport).

zdjęcie koca chińskiego, joom.com

Jeśli chodzi o minerały, to Chiny Środkowe są bogate w te źródła. Hubei szczyci się bogatymi zasobami naturalnymi, takimi jak produkty roślinne, minerały, zwierzęta, a zwłaszcza woda (China Business Guide, 2005). Środkowe Chiny mają bogate złoża rud manganu i cynku oraz żelaza. Znajdziemy tutaj pokłady boksytów, ale też i węgla kamiennego oraz gazu ziemnego. 90% rezerw fosforu koncentruje się w trzech prowincjach na południowym zachodzie, Hunanie i Hubei (The Economic Theory of Developing Countries’ Rise, 2010). Te niebywałe ziemie, czyli Hubei, są bogate w zasoby naturalne i hydroelektryczne źródła. 110 minerałów znajduje się w tej części Chin, a spośród nich osiem ma swoje największe zasoby w tej prowincji, następnych 14 zajmuje drugie miejsce. Elektrownie wodne produkują 331 milionów kWh (The Political Economy of China’s Provinces, 2013).

Istotne znaczenie mają produkty rolne. W środowisku Henanu ulokowanym na północ od Hubeju uprawia się ziemniaki, ryż, sorgo, orzechy ziemne, bawełnę, tabak, winogrona, jabłonie, orientalny dąb dla celów zrywkowych. Użytkuje się więc zarówno płody ziemi jak i też surowce drzewne służące jako opał, do budowy maszyn i mebli (China Profiled, 2016).

W przepychu dawnych miast chińskich i zapomnianych wiosek gdzieś w górach ukryte są więc tajemnice dzikich Chin oraz dziedzictwo chińczyków. Na tych ziemiach odnajdziemy niezwykłe artefakty człowieka oraz formy naturalne, ale także menażerie czworonogów, które stały się udziałem dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego tego kraju.

Historia naturalna i gospodarowanie zasobami naturalnymi mają istotne znaczenie dla dziedzictwa naturalnego i kulturowego tej części Azji. Owa część Azji zwana jest Chinami, które dokonały tak wielu odkryć dla ludzkości, otworzyły nowatorskie drogi zrozumienia świata oraz przeforsowały tak wiele nowych idei. Wprowadzamy się także do nieznanego nam dzisiaj swiata natury, gdzie istniało do niedawna wiele dużych czworonogów, wykorzenionych przez postępujący rozwój cywilizacji. Te zapiski są krótkim wprowadzeniem do wiedzy o Państwie Środka, ich kulturze, dziedzictwie naukowym oraz środowisku naturalnym. Opracował Tomasz Pietrzak — polski biolog i autor popularnonaukowy/ @leaguescientifique. Opracowano dla webador.com /Tekst ID: 4r5cm91nsoq.